-
1 агай
I сущ.; разг.1)а) мужи́к, мужичо́к прост., крестья́нинколхозчы агайлар — мужики́-колхо́зники
тәмәкече агай — мужи́к-кури́льщик; таба́чник прост.
б) агайлар мужики́, мужичьё собир.; прост.мөселман агайлар — мужики́-мусульма́не
крестьян агайлар — мужики́-крестья́не, мужики́; мужичьё (крестья́нское)
бай агайлар — богате́и; мужики́-богачи́; мужики́-богате́и
2) дя́дя, ага́й обл. || дя́динагай олы, мин зур - атка печән кем сала? ирон. — брат старшо́й, я большо́й - а се́на кто зада́ст? (т.е. кто же бу́дет рабо́тать, е́сли все ста́нут нача́льниками); ≈≈ ка́ждый - сам большо́й
3) ирон.; шутл. дя́дя (из); (высокопоста́вленная) осо́ба (персо́на ирон.)II межд.; = агаемкөчле агайлар — си́льные осо́бы (персо́ны); си́льные дя́ди из...; си́льные ми́ра сего́
1) выраж. интенсивность, эмоциональность как..., так (аж); так..., что (аж)бер заманны кызып китте, агай, ат авызлыкны да белми, нине дә — ка-а-к разойдётся, так ни уди́л, ничего́ не признаёт конь
таеп барып төштем, агай, күздән утлар күренде — полете́л, что (аж) и́скры из глаз посы́пались
2) выраж. неприятные ощущения и чувства охсаулык байлык икән, агай — ох, не зря, ви́димо, говоря́т, что здоро́вье - добро́
үтте, агай, гомерләр — ох, прошла́ жизнь
3) выраж. удивление, восхищение и т. п. ну (и)...көч тә бар икән, агай, үзеңдә! — ну и си́лища же у него́ (ока́зывается)!
булдырдыгыз бит, агай, - өчегез ун кешелек эшләдегез! — ну и молодцы́ же - тро́е за десятеры́х сде́лали!
-
2 заман
сущ.1) вре́мя; времена́; эпо́ха; век; пери́одавыр заман — тру́дное вре́мя
сугыш заманы — вое́нное вре́мя
безнең заманда — в на́ше вре́мя; в на́ши времена́
иске заман — ста́рые времена́
заман ы ул түгел — не те времена́
заман га заман оемас — погов. год на́ год не прихо́дится; вре́мя вре́мени рознь
һәр заманның үз заңы — у ка́ждой эпо́хи свои́ нра́вы
2) см. заманазаман га аваздаш (аһәңдәш) — созву́чный вре́мени
заман таләбе — тре́бование вре́мени; дух вре́мени
3) разг. вре́мя, пора́ул заманда миңа 10 яшь кенә иде — в то вре́мя мне бы́ло то́лько 10 лет
4) грам. вре́мя (грамматическое, настоящее, прошедшее, будущее) || временно́йзаман категориясе — катего́рия вре́мени
заман күрсәткече — показа́тель вре́мени
заман белән төрләнеш — измене́ние по времена́м; спряже́ние
заман мәгънәсе — временно́е значе́ние
5) в ф. местно-вр. заманында при (когда́ был жив кто́-то)Пётр I заманында — при Петре́ I
хан заманында — во времена́ ха́нов; перен. при царе́ Горо́хе; когда́-то в далёком про́шлом
• -
3 фитрәт
сущ.; уст.1) нату́ра, приро́да, хара́ктерһәркемнең фитрәте башка — у ка́ждого свой хара́ктер
2) окружа́ющая среда́; приро́даул заманны җирдә пакъ фитрәт иде — в ту по́ру на земле́ была́ чи́стая приро́да
См. также в других словарях:
Аристократия — (гр. aristokratia: aristos – жақсы, kratos – билік) – құлдық және феодалдық қоғамдағы ең дәрежелі сословие (жік, топ) немесе ең жоғарғы рулық ақсүйектер, сол сияқты елде барлық билік аристократияға жататын мемлекеттік басқару формасы (түрі).… … Философиялық терминдердің сөздігі
Әлем картинасы — (әлем суреті) – тарихи кезеңдерді мәдени типология бойынша бейнелеу үлгілеріне қатысты ұғым. Неміс мәдениет тарихшысы Р.Гвардини Жаңа заманның ақыры атты кітабында әлем картинасы жөнінде өзінің концепциясын ұсынды. Ол адамзат тарихын үш кезеңге… … Философиялық терминдердің сөздігі
Гедонизм — (гр. hedone – көңілділік, рахаттану) – адам тіршілігі рахаттарға ұмтылып, азаптардан қашудан тұрады деп қарастыратын философиялық этикалық принцип және моральдің критерийі. Гедонизмнің философиялық астарын (подпочва) игіліктің ( благо )… … Философиялық терминдердің сөздігі
Императив — (лат.imperativus – өктемшіл) – И. Кант енгізген ұғым: жалпы заңды, жоғары талапты, не істеу керек және міндеттіні қалай орындау керек екенін анықтайтын ең маңызды принципті көрсетеді. Канттың бұлжымас императиві былай тұжырымдалады: «... действуй … Философиялық терминдердің сөздігі
Модернизм — Модернизм, постмодернизм (фр. moderne ең жаңа, қазіргі) қазіргі заман философиясындағы ағым. Жалпы «модерн» ұғымы Еуропада ХҮІІ ғ. басталған ғылыми, діни, философиялық эволюция процесін түсінуге тырысқан жаңа заманның (уақыттың) ойлауын білдіреді … Философиялық терминдердің сөздігі
Феноменология — (гр.phainomenon – құбылыс+logos – ілім ) – феномендер, құбылыстар туралы ілім. Бұл ұғымды И.Г.Ламберт «Жаңа органон» (1764) деген еңбегінде «көз бояушылық ілімді» («учение о видимости») белгілеу үшін енгізген. Кейін ол Кант, Фихте, Гегель… … Философиялық терминдердің сөздігі
әдірә қалу — (Жамб.: Мер., Шу; Қ орда, Шиелі) адыра қалу. Ә д і р ә қ а л ғ а н ескі заманның дінінің уағызын үйренбеуіміз керек («Ст. жолы», №43, 1936). Жұбаныш болар жылы сөз, Зиманың ә д і р ә қ а л д ы ғой (Т. Ахт., Шыр. сөнб., 154) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сотанақ — (Гур.: Есб., Бақс.; Алм.: Кег., Нар.; Қ орда: Сыр., Жал.) сотқар, шатақ, бұзық. Ай, сен бір с о т а н а қ бала екенсің (Гур., Бақс.). Баламыз мектепке барғалы бері с о т ан а қ т ы қойды (Алм., Нар.). Бұл заманның с от а н а қ адамын тезге… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
шобыр — (Шымк., Мақт.; Тау., Қош.; Қ орда, Қарм.) мықты тұғыр ат. Мал дегенде қолында жалғыз ш о б ы р ы бар (Шымк., Мақт.). Әрине, сіздер сияқты адамдар осы заманның арғымағы мен дүлділі тұрғанда ш о б ы р д ы қайтсын (Р. Райым., Жап. жаңғ., 403). Сан… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
атқұмарлық — … К ү н і к е ш е Біркімбайдың шылауында жүрген кіші бапкері а т қ ұ м а р л ы қ т а н басқаны білмеген туысқанындай емес, заманның ағымына, заң законге жүйрік адам боп шықты (Т. Әлімқұлов, Сейтек сарыны, 83) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
әлімқайым — сын. жерг. Аласапыран. Сол бір ала топалаң ә л і м қ а й ы м заманның өзінде патшаға екі рет елшілік аттанды (Ә. Кекілбаев, Үркер, 281) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
